Nữ họa sĩ Bé Ký, một tên tuổi gắn liền với hội họa Việt Nam Tự Do trước 1975, vừa qua đời vào chiều Thứ Tư, 12 Tháng Năm, tại Westminster, hưởng thọ 83 tuổi. Nữ Hoạ sĩ Bé Ký nổi danh với những bức phát hoạ -Caricature_ đen trắng bằng bút chì mộc mặc những hoạt cảnh trên đường phố Saigon: một gánh hang rong, một cảnh cắt tóc dạo. Vì thế bà còn có biệt danh là nữ hoạ sĩ của những vĩa hè ở Saign. Nhưng nổi tiếng là những tranh “mẹ và con” của bà. Dù chỉ với vài nét mộc mạc, tranh của Bé Ký đã lt tả được tâm hồn đơn sơ của tình mẹ Việt Nam. Tình thương của một người mẹ Việt Nam đã chan hoà trong những bức tranh của bà mà không cần nhiều chi tiết, nhiều màu sắc.

Tôi viết Song Ngọc, Dòng Nhạc Của Một Thời Để Nhớ của tôi vào Hè 2018. Khi viết bài nầy, chúng tôi đã gọi điện thoại trò chuyện và email cho nhau. Tôi nhận được những tuyển tập ca khúc của anh để dẫn chứng chính xác. Anh có nhiều ca khúc nổi tiếng trước năm 1975 về lính khá quen thuộc, nhưng ca khúc sau nầy anh sáng tác ở hải ngoại, tôi đã nghe nhiều lần và rất thích “Hànội Ngày Tháng Cũ”.

Sau khi đưa được gia quyến sang Tàu, Trần Ích Tắc đã được Nguyên chủ Hốt Tất Liệt cấp một dinh thự tại Ngạc Châu để ở. Nguyên chủ cũng ban cho ông nhiều bổng lộc nên gia đình ông vẫn có mộtcuộc sống sung túc.Nghe tiếng Ích Tắc là một học giả uyên thâm của nước Nam, các nhân sĩ bản địa ái mộ ông, tìm đến làm quen cũng nhiều. Vốn yêu chuộng giới văn nhân, ông cho dựng phía sau dinh thự một ngôi nhà nhỏ khá xinh xắn để tiếp đón họ. Người ta vẫn quen gọi ngôi nhà ấy là “Văn Hữu Đình”. Lâu lâu ông lại mời các văn nhân tụ họp ở đó một lần để đàm luận văn chương, ngâm thơ vịnh cảnh. Những cuộc họp mặt này đã giúp ông khuây phần nào nỗi nhớ quê nhà và cũng làm dịu bớt những xáo trộn đang diễn ra trong lòng ông.

Truyện mô tả Okada, mm xx đàn ông trung niên và cô tình nhân Aguri trẻ, xinh đẹp, thích đồ xa xỉ trong một chuyến mua sắm. Okada đưa độc giả vào huyễn tuởng của mình: mua đồ đắt tiền cho Aguri, xỉu giữa công chúng vì kiệt sức do trác táng, gặp con, vợ và mẹ. Khi cuối truyện độc giả hiểu rằng thực ra họ chỉ mua sắm vừa phải, chả có ngất xỉu. Tác giả muốn nói đến ám ảnh tình dục với hậu quả phá hoại sức khỏe của nó. 

 Có nhà văn nào đó cho rằng khi viết về ẩm thực bụng phải đói mới “lột tả” hết cái ngon của món ăn. Tôi rất thích ý kiến này. Hồi còn trong trại tù cải tạo, cái bụng lép xẹp lúc nào cũng sôi ùng ục, tôi và vài người bạn tù có “tâm hồn ăn uống” vẫn thường kể cho nhau nghe những món khoái khẩu của mình. Ăn “hàm thụ” sao mà ngon thế. Phải nói ngon gấp 1 nghìn lần ăn… thực thụ!Thời cải tạo qua đi nhưng thời điêu linh lại kéo tới. Vào thời đó, cái để đút vào mồm chỉ toàn khoai mì chạy chỉ với bo bo, còn được mệnh danh là… cao lương. Ngồi nhấm nháp “cao lương” mà cứ tức anh ách. Ai đó đã khéo chơi chữ mà đặt tên, mỉa mai không khác gì cái món “mầm đá” của ông vua ngày xưa! Nhưng rồi cũng qua đi cái thời ăn để mà sống, người ta bỗng nhớ đến thời… sống để mà ăn ở Sài Gòn hoa lệ ngày nào.

Dazai Osamu (1909 - 1948), nhà văn hiện đại Nhật, xuất thân gia đình điền chủ giầu có.Từ nhỏ đã giỏi viết văn và hoạt động văn nghệ ở truờng, Vào Đại Học Tokyo năm 1930, tham gia phong trào Marxist nhưng rút ra 2 năm sau. Từ 1933 mới có chút tiếng tăm.Đuợc đề cử giải Akutagawa nhiều lần, nhưng không trúng giải.Đời ông nhiều xáo trộn: bị gia đình từ bỏ vì liên hệ với geisha; 4 lần tự tử không thành mà có 1 lần nguời yêu cùng tự tử lại bị chết đuối; do bị mổ sinh ra nghiện thuốc; 1948 tự tử lần thứ 5 (với nguời yêu) thành công. Sau đó, ngày này hàng năm đều có nguời ái mộ tụ tập để tuởng niệm.

Lời phát biểu gán cho con bò hiền từ an phận bộc trực trong bức tranh biếm họa trên làm cho chúng ta lúc đầu mỉm cười nhưng rồi nghĩ lại cũng tạo ra cho ta bao suy gẫm.Thật vậy, con người sinh vật siêu đẳng nhất hơn cả muôn loài, thường tự hào về nhiều đức tính siêu việt của mình như trí thông minh, có tư tưởng sáng tạo và đặc biệt là có tình cảm tâm linh. Do đó dần dần con người ý thức tính độc tôn của mình, chiếm ngôi vị thượng đẳng trở thành người cai quản địa cầu, điều khiển vạn vật qua tiến trình tiến bộ văn minh mọi thời.

Chúng ta chung nỗi niềm nơi đất khách, Có  đổi đời, không rủ  sạch  niềm  đau. Nửa  thế  kỷ vẫn  như  mới  ngày  nào, Tay buông súng, giọt lệ trào khóe mắt . Ba mươi tháng tư lòng đau quặn thắt, “Bởi cuộc cờ”  bị áp  đặt phải thua ! Nỗi  bi phẫn biết nói mấy cho vừa, Bao năm tháng chưa phai mờ tủi hận. Rồi kế tiếp “đòn thù” bên thắng trận, Bản thân,  gia đình lận đận lao đao. Ngước mắt nhìn lên chẳng thấy trời cao, Ngó sang hai phía bên nào cũng “Đảng”.

Tôi đặt chưn đến nước Úc Đại Lợi tháng 2/1986. Từ phi trường Sydney chạy về West Bridge Motel Leightonfield cũng mất hơn một tiếng đồng hồ. Dọc hai bên đường nhà cửa cũng bình thường, chớ không có gì sang trọng. Dường như đó là một gương mặt của nước Úc đã hình thành từ trước tới nay, cho đến ngày tôi định cư cũng không có gì thay đổi.Tôi ngồi trên xe mà đưa mắt dửng dưng ra nhìn thiên hạ, trong cái đám thiên hạ đó đã khác màu da, khác chủng tộc làm cho tôi đôi lúc phải lo sợ trong lòng, không biết rồi đây trong những tháng ngày sắp tới cuộc sống sẽ ra sao, đó là một câu hỏi luôn túc trực ở trong đầu, từ lúc được tàu Nam Hàn vớt lên rồi chạy về bỏ trong trại tỵ nạn. Ngay trong quê hương, trong lòng dân tộc vậy mà tôi phải nhịn đói để đi làm. Phải chèo một chiếc xuồng tam bảng từ con rạch Cả Muồng đi lần vô huyện Ngọc Hiễn làm mướn để kiếm miếng ăn, còn ở đây tứ cố vô thân liệu cuộc sống có dễ dàng, hay là tôi phải nhiều đêm khóc hận…

Giữa Đỗ Hồng Ngọc và tôi không đến nỗi nào như thế.  Tôi là một “tù binh” đã thành người ngoại quốc, Đỗ Hồng Ngọc về hưu lâu rồi, không dính dấp chính trị.  Đỗ Hồng Ngọc là một Thầy Thuốc, là một nhà văn...Tất cả “bình dị” trong cuộc tâm tình của tôi, người xa; bên các bạn, người trong cuộc bể dâu.  Chúng tôi nhắc diều tiên quyết Nguyễn Công Trứ từng dạy:  Thân còn chưa có, có chi danh?  Không nổ.  Không ai nổ.  Có cái “cục” gì mà nổ!  Lời của Thiên Chúa nói với Adam và Eva thật chí lý:  Ta tạo các ngươi từ đất, rồi các ngươi sẽ trở về với cát bụi...Cổng Vườn Địa Đàng đã khép rồi, vĩnh viễn!

Những giọt mưa thánh thót rơi trong đêm khuya thanh vắng đã được nhạc sĩ tạo thành một giai điệu tuyệt vời nghe thật lâm ly não nùng.Còn các nhà thơ thì sao? Họ có đem những giọt mưa ấy vào thi ca hay không? Nói đến mưa trong dòng thơ Việt, ta thấy nhiều nhà thơ đã sáng tác rất nhiều tác phẩm bất hủ khi nói về mưa bay trong đời.Nói đến trời mưa là nói đến cảnh vật u buồn, ủ dột. Đường sá lầy lội ướt át triền miên. Mùa mưa là mùa của buồn bã âm u, mùa của hoang vắng lạnh ùng. Nhiều lúc nhìn mưa rơi ta thấy lòng buồn vời vợi. Buồn vì cảnh vật sao mà tiêu điều xơ xác, buồn vì đêm khuya nghe những giọt mưa thánh thót như nức nở bên thềm.

Tôi quen ông Chu Du khi ông đã ngoài năm mươi. Tóc bạc, thưa sợi. Người gầy ốm, nét mặt khắc khổ dù đang cười rộng miệng. Áo quần dù tươm tất vẫn ngó ra chút luộm thuộm, chẳng mấy khi chỉnh chu. Tôi không tiện hỏi tên thật của ông cũng như do đâu ông lôi tên một vị quân sư trong truyện Tam Quốc Chí ra dùng làm bút hiệu. Tôi gọi ông là anh vì tuổi tác chúng tôi cách biệt quá lớn. Những đứa viết văn làm thơ dù chúng chỉ tầm mười tuổi cũng nên gọi tôi là anh, ông Chu Du nói, vì sinh hoạt ở lãnh vực này, kêu chú gọi bác quả thật xa cách, không nên.

Tôi quen biết với anh Phan Lạc Phúc từ những năm 1956 từ khi còn làm chung trong Phòng 5 Bộ Tổng Tham Mưu QLVNCH. Hồi đó anh đã là đại úy và có thời làm Trưởng Ban Báo Chí, tôi làm dưới quyền anh nhưng anh vẫn xem tôi là bạn dù tôi ít tuổi hơn anh và mới chỉ là anh Trung Uý trẻ. Nhà anh ở ngay trong chợ An Đông, bà vợ là con một ông chủ tiệm vàng ở Quy Nhơn nên vào Sài Gòn nhà anh cũng mở tiệm vàng.Tôi mới từ Nha Trang đổi vào Sài Gòn, ở nhờ nhà bà dì em của mẹ tôi. Anh đã có chiếc xe Fiat thường đến đón tôi cùng đi làm. Mỗi buổi chiều chúng tôi thường chơi bóng chuyền ngay trước cửa Phòng 5. Anh Phúc cao ráo bảnh trai, đứng trên lưới đập bóng khá hay. Tôi là người nâng bóng. Tuy chân anh bị thương hơi tập tễnh, nếu không chú ý thường không thấy. Sau này có lúc anh làm Trưởng Phòng 5 Bộ TTM một thời gian.

Trước năm 1975 các ca sĩ thành danh xuất thân từ các lò đào tạo, từ các phòng trà ca nhạc, vũ trường, phong trào văn nghệ học đường, phong trào nhạc trẻ, các đoàn văn nghệ của Tổng Cục Chiến Tranh Chánh Trị.Nguyễn Đức* Ngọc Chánh*Hoàng Thi Thơ*Nguyễn Văn Đông*Duy KhánhLò nhạc có nhiều môi trường để lăng xê đệ tử của mình, nổi tiếng nhất là lò Nguyễn Đức, đã đào tạo nhiều ca sĩ thành danh trong làng nhạc Việt Nam. Kế đến còn có các lò nhạc như Tùng Lâm, Duy Khánh, Bảo Thu, Hoàng Thi Thơ, Nguyễn Văn Đông…

Trong mấy đứa con mồ côi của gia đình âm nhạc, flamenco (Tây Ban Nha), tango (Á Căn Đình), gypsy (Đông Âu), blues (Hoa Kỳ)…thì fado (Bồ Đào Nha) là hẩm hiu nhất.Gọi là mồ côi vì chúng không có nguồn gốc rõ ràng, thường xuất phát từ đường phố, quán rượu, tiệm nhẩy, bến tầu….những nơi hạ lưu, tứ chiếng giang hồ.. than vãn về thân phận, nhung nhớ, thống khổ…. Rồi dần dần chúng phát triển, len lỏi vào chốn thượng lưu, gia đình, salon, rạp hát… trở thành phổ biến, được thế giới ưa chuộng, nhất là nhờ được quảng bá do các phương tiện truyền thông hiện đại radio, băng đĩa, TV, CD, DVD, youtube…

“Nghèo rớt mồng tơi” không phải là nghèo đến không có lá mồng tơi để nấu canh; hoặc như anh chàng hàng xóm cách cô hàng xòm “cái giậu mồng tơi xanh dờn” kia của ông thi sĩ Nguyễn Bính. Nói gọn cho nó đúng phép thì “ mồng tơi” ở đây chính thị là cái mồng của Áo-tơi-lá chứ không hề là chiếc lá mồng tơi nấu canh giải nhiệt, hay làm hàng giậu chia cách chàng nàng.

Người là sinh vật duy nhất biết mình sớm muộn sẽ chết, khiến cho luôn luôn có cảm giác lo âu, sợ sệt về cái chết sau cùng này, vì chết là chấm hết, mất tất cả. Sợ chết ảnh hưởng lớn đến văn hóa, văn minh và các huyễn tưởng, tin tuởng về cái chết được thấy biểu hiện rõ trong văn học cũng như tôn giáo. Sợ chết này là sợ mình chết (thanatophobia) chứ không phải sợ khi nhìn thấy xác chết, cảnh chết chóc (necrophobia).

Theo nhiều người Việt Nam, thận là cơ quan chủ yếu của dục tính. Suy thận khiến con người không làm tình được nữa. Thêm vào đấy, vì vị trí của cặp thận ở ‘’đâu đấy’’ sau lưng nên nếu bạn hay bị mỏi lưng mà đi khám một ông lang ta thì ông ta sẽ long trọng bắt mạch bạn một hồi rồi nghiêm trang tuyên bố bạn bị yếu thận song uống vài thang thuốc của ổng là hết ngay. Nếu quả thật như vậy thì số tôi còn nhiều may mắn lắm. Song chức năng của thận hoàn toàn không dính dáng gì với dục tính và chứng đau lưng cả. Dục tính do não bộ điều hòa cùng với những nội tố do các cơ quan sinh dục tiết ra. Còn đau lưng thì đa số nguyên nhân do lão hóa xương sống bị loãng, không còn cứng cát như thời trai trẻ, thậm chí có nốt cột sống còn bị ép xẹp xuống khiến con người ta càng già lưng càng còng và người càng lùn đi. Thời trai tráng đã qua đi hồi nào không hay. 

Ngày 23-4-2016, thế giới kỷ niệm 400 năm ngày mất của William Shakespeare và Miguel de Cervantes Saavedra, hai tượng đài văn chương kỳ vĩ của thời Phục hưng và đồng thời là những điển phạm bất tử của văn chương nhân loại. Trong dịp này, Nhà xuất bản And Other Stories tại Anh đã ra mắt tuyển tập Lunatics, Lovers and Poets: Twelve Stories After Cervantes and Shakespeare (Những kẻ điên, những tình nhân và những thi sĩ: 12 câu chuyện sau Cervantes và Shakespeare). Tuyển tập giới thiệu 12 tác phẩm chưa từng công bố của 12 tác giả lấy cảm hứng từ di sản văn chương của Cervantes và Shakespeare. Cuốn sách có lời giới thiệu của Salman Rushdie – tác giả có thể được xem là người kế thừa sáng tạo bậc nhất ảnh hưởng của hai văn hào này. Bài viết dưới đây chính là lời giới thiệu cho cuốn sách nói trên.